Umiejętności grafomotoryczne to nic innego jak zdolność rysowania i pisania. Odpowiednie dostosowane ćwiczenia do wieku dziecka sprzyjają nauce pisania. Jednak ten proces trwa kilka lat i jest to pewien ciąg przyczynowo – skutkowy, który musi przebiec w odpowiedniej formie i czasie.
Umiejętności manualne poprzedzają wykształcenie się umiejętności grafomotorycznych. Rozwój manualny rozwijaja się już w pierwszych latach życia dziecka.
W pierwszym roku dziecko podejmuje próby przeciwstawiania się grawitacji, zaczyna samodzielne poruszanie się, porozumiewanie i wyrażanie swoich potrzeb. Umiejętność poruszania się sprawia, że precyzyjniej i świadomiej zaczyna wykonywać wiele dowolnych czynności.
Prawidłowy rozwój ruchowy dziecka polega na uczeniu się coraz bardziej skomplikowanych sekwencji ruchowych gdzie przykładowo w okresie noworodkowym, w leżeniu na plecach wykonuje rytmiczne, naprzemienne ruchy kończynami (składowa globalnych wzorców ruchowych) by za moment zacząć podpierać się na przedramionach (ok. 3 miesiąc życia) a następnie na wyprostowanych rękach pchając w podłoże jest w stanie unieść głowę do góry (ok. 5 miesiąc życia).
To też ten czas gdzie dziecko zaczyna częściej przyglądać się przedmiotom dawanym mu do rączki a w kontakt z nim włączane są zabawki, butelka czy łyżeczka.
Około czwartego miesiąca życia pojawia się również umiejętność dowolnego chwytania (który zastępuje dowolny odruch chwytny tj. dziecko zaciska mocno rączki na obiekcie, który dotyka wewnętrznej strony dłoni). Dowolny odruch chwytny będzie towarzyszył dziecku przez jego dłuższy czas i zostanie powoli doskonalony (od krótkiego przytrzymania i puszczania przedmiotu do dłuższego trzymania i przyglądania się mu).
W szóstym/siódmym miesiącu życia doskonalą się ruchy rotacyjne tułowia a co za tym idzie, dziecko ma możliwość przenoszenia ciężaru ciała na jedną bądź drugą stronę. Ten ruch pozwala dziecku na obciążenie jednej strony ciała by sięgnąć chwytem dłoniowym prostym (cztery palce bez udziału kciuka) interesującą go zabawkę. Zaczyna również przekładać ją z jednej rączki do drugiej, tym samym dziecko coraz bardziej świadomie zaczyna eksplorować świat.
Sprawność manualna dziecka w jego pierwszym roku życia przebiega w stałej kolejności i wygląda w następujący sposób:
– Od kierowania wzroku na przedmiot do sięgania po niego
– Od sięgania do dotykania
– Od odruchu chwytnego do chwytu fazowego
– Od chwyty dwuręcznego do jednoręcznego
– Od chwytu dłoniowego poprzez chwyt tzw. nożycowy do tzw. chwytu pesetowego (opuszkowego)
– Od dotykania poprzez chwytanie do prowadzenia przedmiotu do ust (koordynacja oko – ręka – usta), od koordynacji oko – ręka – usta do koordynacji ręka – noga – usta
– Od chwytania i manipulowania jednym przedmiotem do chwytania i manipulowania dwoma i więcej przedmiotami
– Od manipulacji prostych (oglądanie, postukiwanie jednym przedmiotem o drugi etc.) do złożonych (wkładanie, nakładanie, piętrzenie etc.)
– Od ruchów niezręcznych do pełnosprawnych
– Od zabawy do opanowania prostych czynności życia codziennego
– Od ruchów wymagających kontroli wzroku do ruchów nie wymagających jej
Od drugiego roku życia dziecko zaczyna używać rączek do zabawy, manipuluje przedmiotami, stabilizuje je w dłoniach by pod koniec tego roku zacząć świadomie używać swoich palców do zabawy – bawi się dużymi klockami, potrafi ułożyć wieżę wkłada kubeczki jeden w drugi. Zaczyna bawić się plasteliną i rysuje na poziomie bazgrot.
W trzecim roku życia precyzyjnie zaczyna przewracać kartki w książeczce, rysuje na papierze kropki i kreski, nawleka koraliki a pod koniec tego roku zaczyna rysować koło (niedokładne ale powinno być już zamknięte), krzyżyk, pionowe kreski oraz rysuje linie pomiędzy dwoma równoległymi liniami.
Czwarty rok życia to rok zabaw mniejszymi przedmiotami – klocki lego, układanki trzyelementowe, bawi się plasteliną i robi z nich różne twory – naleśniki, kulki, walce. W rysunku pojawiają się pierwsze głowonogi.
W piątym roku ruchy dziecka są skoordynowane, potrafi złapać lecącą piłkę, rysuje i wycina proste figury geometryczne, wykształcił się też prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego. Rozpoznaje też kolory i w trakcie rysowania nie wyjeżdża za linie.
Źródła:
https://kreatywnewrota.pl/
http://
https://www.mjakmama24.pl/
Droga do samodzielności. Jak wspomagać rozwój dzieci i młodzieży z ograniczeniami sprawności – A. I. Brzezińska
Smart Hand Model – K. Piotrowska Madej, Agnieszka Żychowicz
Terapia Ręki – W. Bartkiewic A. Giczewska